მსოფლიო

თიბისი კაპიტალის მაკროეკონომიკური განახლება: სავალუტო შემოდინებები დივერსიფიცირებულია - ევროკავშირის წამყვანი წილით

პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მონაცემების გამოქვეყნების შემდეგ, უკვე გვაქვს სრული სურათი 2024 წელს უცხოური ვალუტის შემოდინების მთავარი წყაროების შესახებ. გასული წლის განმავლობაში, მთლიანი სავალუტო შემოდინებების (საქონლის ექსპორტი, ტურიზმი, მიგრაციის ეფექტის ჩათვლით, ფულადი გზავნილები და პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები) 21.6% ევროკავშირზე მოდიოდა, როგორც მთავარ წყაროზე, ხოლო რუსეთის წილი 13.9%-ით განისაზღვრა. ევროკავშირისა (გაერთიანებული სამეფოს ჩათვლით) და აშშ-ს წვლილი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი – 50%-ზე მეტი – იყო პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებისა და ფულადი გზავნილების ნაკადებში. აღსანიშნავია, რომ 2024 წელს ფულადი გზავნილების კუთხით აშშ-მ რუსეთის წილს გადააჭარბა, გზავნილების მთავარ წყაროს კი ევროკავშირი წარმოადგენდა, 44.3%-იანი წილით.

ევროკავშირის წილი შედარებით მოკრძალებული, დაახლოებით 13.0%, იყო ტურიზმიდან მიღებულ შემოსავლებში, რომელშიც კვლავ ახლო სამეზობლოს ქვეყნები და ისრაელი დომინირებენ, იმის გათვალისწინებითაც კი, რომ აზერბაიჯანის სახმელეთო საზღვარი 2020 წლიდან მოყოლებული დახურული რჩება. ამასთან, ეროვნული ბანკი ტურიზმის სტატისტიკიდან გამორიცხავს იმ მიგრანტებს, რომლებიც ქვეყანაში ერთი წლის განმავლობაში იმყოფებიან ან აპირებენ დარჩენას. მიგრაციის ეფექტი მნიშვნელოვანი რჩება სავალუტო შემოდინებების სხვა წყაროების, მათ შორის, განსაკუთრებით IT სექტორის შემოსავლების კუთხით, თუმცა ეფექტის შეფასებისას, გასათვალისწინებელია, რომ ჩვენს ხელთ არსებული შეფასებებით, რუსეთის ფედერაციაზე მიგრანტთა შემოსავლების მხოლოდ დაახლოებით ერთი მეოთხედი მოდის. უშუალო სამეზობლოს მიღმა აღნიშვნის ღირსია, რომ 2024 წელს ყაზახეთიდან საქართველოს თითქმის 170,000 ტურისტი ეწვია, რაც მთლიანი ვიზიტების მხრივ მე-6 ყველაზე მსხვილი მაჩვენებელია. ასევე, აღსანიშნავია ტურისტული ნაკადები უზბეკეთიდან და საუდის არაბეთიდან, რაც აზიური ბაზრებიდან მოთხოვნის გააქტიურებაზე მიუთითებს.

მოცულობით ყველაზე მსხვილი სავალუტო შემოდინების - საქონლის ექსპორტის კუთხით, მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ, რომ ბოლო წლებში ავტომობილების რე-ექსპორტის ხარჯზე საქართველოს მთლიან ექსპორტში ყაზახეთისა და ყირგიზეთის წილის მნიშვნელოვანი ზრდის ფონზე, ადგილობრივ ექსპორტში კვლავ უშუალო სამეზობლო და ევროკავშირი დომინირებს. ეკონომიკური თვალსაზრისით ეს ფაქტორი განსაკუთრებით საექსპორტო დარგების მიერ დამატებული ღირებულების შექმნის კუთხითაა მნიშვნელოვანი, ვინაიდან რე-ექსპორტზე გასული ნაკადებიდან ადგილობრივ ეკონომიკაში დარჩენილი წმინდა შემოსავლები, იმპორტის კომპონენტის მაღალი წილის გამო, შედარებით დაბალია.

რა შეგვიძლია ვთქვათ უახლეს მაკროეკონომიკურ მაჩვენებლებზე? საქსტატის თანახმად, ეკონომიკურმა ზრდამ თებერვალში 7.7% შეადგინა, რაც ეკონომიკური აქტივობის გრძელვადიანი ტენდენციის ირგვლივ ნორმალიზების ჩვენს საბაზო სცენართან შედარებით მაღალია. ჩვენი მკითხველისთვის კარგადაა ცნობილი, რომ საბაზრო განწყობებზე დასაკვირვებლად რამდენიმე ინდიკატორს გამოვყოფთ. მათ შორისაა გრძელვადიანი მოხმარების საქონელზე მოთხოვნა. თებერვალში თიბისის არხებით აღნიშნულ საქონელზე გაწეული ხარჯები კვლავ შემცირდა. ამავდროულად, საქსტატის მონაცემებით, შემცირდა გრძელვადიანი მოხმარების საქონლის იმპორტიც, რამაც თებერვალში მთლიანი იმპორტის წლიურ კლებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა. თუმცა, 28 მარტის მდგომარეობით, თიბისის არხებით მოცემულ პროდუქციაზე ხარჯები გააქტიურებულია. ზრდა შეინიშნება ხარჯების სხვა კატეგორიებშიც. შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ გასული წლის მე-4 კვარტლის შემდეგ თიბისის არხებით უნაღდო დანახარჯების ზრდა შენელებულია, მოსალოდნელია, რომ მარტში თებერვალთან შედარებით ხარჯების მაღალი ზრდა დაფიქსირდება. აქტივობის მამოძრავებელ მნიშვნელოვან ფაქტორად ნარჩუნდება საკრედიტო აქტივობაც, რომელიც, თებერვალში გარკვეული შენელების მიუხედავად, კვლავ ძლიერია.

მთლიანი ხარჯების აჩქარების მიუხედავად, მარტში შედარებით სუსტი რჩება თიბისის არხებით არარეზიდენტების უნაღდო დანახარჯები, რომლებიც, სეზონური შესწორების შემდეგ, ჯერ კიდევ ნოემბრის მაჩვენებელზე დაბალია. საპირისპიროდ, თიბისის ბარათებით რუსების, უკრაინელებისა და ბელარუსების ხარჯები მარტში, ბოლო თვეებთან შედარებით, მნიშვნელოვნად არის მომატებული.

სავალუტო კონვერტაციების კუთხით, რაც სენტიმენტების მხრივ ასევე ერთ-ერთი ძირითადი ინდიკატორია, ჩვენი შეფასებით, მარტში, თებერვლის მსგავსად, მნიშვნელოვანი ცვლილებები არ იკვეთება. როგორც ყოველთვის, გამოვყოფთ, რომ გასათვალისწინებელია გასულ პერიოდში განხორციელებული სავალუტო კონვერტაციები, როგორც დეპოზიტების, ასევე სესხების კუთხით. აღნიშნული, ჩვენი შეფასებით, დაახლოებით ერთი მილიარდი დოლარის ფარგლებშია და, სენტიმენტების გაუმჯობესების შემთხვევაში, სავალუტო ბაზარზე უცხოური ვალუტის მიწოდებას განაპირობებს.

საერთო ჯამში, უცხოურ ვალუტაზე მოთხოვნა, როგორც იკვეთება, შედარებით უფრო მაღალ ნიშნულზეა ნორმალიზებული, ვიდრე ერთი ან მეორე მიმართულებით არსებით ცვლილებას ჰქონდეს ადგილი.

ამავე დროს, თიბისი კაპიტალის ლარის წონასწორობის მოკლევადიანი და გრძელვადიანი ჩარჩოს თანახმად, სადღეისოდ ლარი მაკროეკონომიკური ფაქტორებიდან გამომდინარე გაანგარიშებულ ნიშნულთან ახლოა. ლარის ბოლოდროინდელ გამყარებას დიდწილად იმპორტის კლების შედეგად გაუმჯობესებული წმინდა სავალუტო შემოდინებები, ევრო/დოლარის გამყარება და უცხოურ ვალუტაზე მოთხოვნის ნორმალიზება უწყობს ხელს.

აგრეთვე, გამოვყოფთ თურქული ლირის ბოლოდროინდელ გაუფასურებას, რაც, შესაძლოა, ლარისთვის ნეგატიური ფაქტორი იყოს. გადაცემის მექანიზმის დეტალურ ანალიზს უფრო სიღრმისეული და განახლებული კვლევა სჭირდება, თუმცა, ჩვენი შეფასებით, ლირის გაუფასურება ლარს, როგორც წესი, მაშინ გადაეცემა, როდესაც დოლართან მიმართებით რეგიონის სხვა ვალუტებიც უფასურდება. ამავდროულად, სუსტი ლირა/ლარი მეტწილად ორმხრივ სავაჭრო ბალანსზე მოქმედებს, ვიდრე მთლიანზე, ანუ თურქეთიდან შედარებით იაფი იმპორტული საქონელი, უმრავლეს შემთხვევაში, კონკურენციას უფრო სხვა იმპორტულ პროდუქციას უწევს, ვიდრე - ადგილობრივად წარმოებულს.

გაეცანი პუბლიკაციის სრულ ვერსიას ბმულზე.